انواع حرکات ورقات سنگ کره

 انواع حرکات ورقه های سنگ کره(ادامه مطلب) 

حرکت ورقه های سنگ کره یکی از مباحث عمده علم زمین شناسی است که در این مقاله به تفضیل به آن می پردازیم.

سنگ کره چیست؟

به  مجموع پوسته و گوشته فوقانی زمین، سنگ کره یا لیتوسفر می گویند.

اگر چه ضخامت سنگ کره در خشکی ها حدود ۱۰۰ کیلومتر است اما یکپارچه نیست و از تکه هایی به نام ورقه تشکیل شده است که روی خمیر کره جابجا می شوند.

بزرگترین ورقه سنگ کره کدام است؟

سنگ کره از ۷ ورقه بزرگ و تعدادی ورقه کوچک تشکیل شده است که بزرگترین ورقه آن، ورقه اقیانوس آرام می باشد و به طور کامل در زیر آب قرار دارد.

نظریه زمین ساخت ورقه ای چیست؟

پس از اینکه آلفرد واگنر نظریه جابجایی قاره ها را بیان کرد، دانشمندان درصدد یافتن منبع انرژی این جابجایی برآمدند. بر اساس نظریه زمین ساخت ورقه ای، اختلاف دما بین نقاط مختلف گوشته زمین باعث ایجاد اختلاف در درچگالی قسمت های بالایی و پایینی خمیر کره می شود. این اختلاف چگالی جریانی به نام جریان همرفتی در خمیر کره ایجاد می کند که به کمک نیروی اصطکاک بین این لایه از زمین و ورقه ها، منجر به جابجایی سنگ کره می شود.

زمین شناسان به کمک نظریه زمین ساخت ورقه ای علاوه بر جابجایی قاره ها، پدیده هایی همچون زمین لرزه، آتشفشان، چین خوردگی، گسل و کوه زایی را نیز توجیه می کنند.

نام ورقه های سنگ کره کدام اند؟

1. ورقه قاره ای : بخشی از سنگ کره که در خشکی ها قرار دارد ورقه قاره ای را می سازد.
2. ورقه اقیانوسی : بخشی از سنگ کره که زیر اقیانوس قرار دارد، ورقه اقیانوسی را می سازد.

انواع حرکت ورقه های سنگ کره:

حرکت ورقه های سنگ کره به ۳ صورت امکان پذیر است.

1. حرکت دور شونده یا واگرا : حرکت هایی که دو ورقه از هم دور می شوند که می تواند دو ورقه قاره ای یا دو ورقه اقیانوسی باشد.
2. حرکت نزدیک شونده یا همگرا : حرکت هایی که دو ورقه به هم نزدیک می شوند. که به سه حالت دیده می شود.

• برخورد دو ورقه قاره ای
• برخورد دو ورقه اقیانوسی
• برخورد ورقه اقیانوسی به قاره ای

3. حرکت امتداد لغز: حرکت هایی که دو ورقه در امتداد هم جابجا می شوند.

دور شدن دو ورقه اقیانوسی:

زمانی که دو ورقه اقیانوسی از هم دور می شوند، فضایی ایجاد می شود که ماگمای درون زمین به بیرون را پیدا می کند. ماگمای داغ سرد شده و پوسته جدیدی در کف اقیانوس ایجاد می کند که به آن رشته کوه میان اقیانوسی می گویند.

به حرکت واگرای ورقه های اقیانوسی، حدود ۵ سانتی متر در هر سال به بستر اقیانوس ها اضافه می شود.

دور شدن دو ورقه قاره ای:

زمانی که دو ورقه قاره ای از هم دور می شوند نیزشکافی برای خروج ماگمای داغ درون زمین ایجاد می شود که به صورت آتشفشان نمود پیدا می کند.

ماگمایی که از طریق حرکت واگرای ورقه ها به سطح سنگ کره می رسد می تواند منبع غنی ای از کانی های فلزی نظیر طلا، مس، نقره، سرب، پلاتین و روی باشد.

تصویر زیر دور شدن ورقه های سنگ کره را نشان می دهد.

برخورد ورقه اقیانوسی با قاره ای:

هنگامی که ورقه اقیانوسی به ورقه قاره ای برخورد می کند، فرورانش اتفاق می افتد یعنی ورقه اقیانوسی به علت چگالی بیشتر به زیر ورقه قاره ای فرو می رود و در دمای بالای گوشته ذوب می شود. بنابراین مساحت زمین ثابت باقی می ماند.

احتمال بروز آتشفشان نیز در برخورد ورقه اقیانوسی با قاره ای وجود دارد. چون رسوباتی که همراه با ورقه اقیانوسی فرو می روند، تحت تاثیر حرارت و فشار درون زمین مجددا به سطح زمین بر می گردند.

برخورد دو ورقه اقیانوسی:

در برخورد دو ورقه اقیانوسی نیز پدیده فرورانش رخ می دهد یعنی یک ورقه به زیر دیگری فرو رفته و آتشفشانی در بستر اقیانوس می سازد که به صورت جزایر آتشفشانی یا جزایر قوسی مشخص می شوند.

جزایر قوسی ژاپن و فیلیپین حاصل برخورد دو ورقه اقیانوسی هستند.

برخورد دو ورقه قاره ای:

زمانی که دو ورقه قاره ای با چگالی یکسان به هم برخورد می کنند، به جای فرورانش در مرز برخورد، کوه به وجود می آید.

مثلا رشته کوه هیمالیا از برخورد ورقه هندوستان با آسیا به وجود آمده است یا رشته کوه زاگرس حاصل برخورد ورقه عربستان با ایران است.

زمانی که دو ورقه قاره ای به هم برخورد می کنند، احتمال پیدایش معادن فلزات اصلی نظیر مس وجود دارد.

حرکت امتداد لغز ورقه ها:

زمانی که دو ورقه به طور جانبی می لغزند و از کنار یکدیگر می گذرند، سنگ ها و کوه ها تکه تکه شده و زلزله هایی با عمق کانونی کم رخ می دهند.

حرکات امتداد لغز ورقه ها بیشتر در بستر اقیانوس ها و برجستگی های میان اقیانوسی رخ می دهند.

پیامدهای حرکت ورقه های سنگ کره:

• جابجایی قاره ها
• بروز زلزله که در همه حرکت های ورقه ها اتفاق می افتد.
• بروز آتشفشان
• ایجاد رشته کوه
• ایجاد چین خوردگی
• پیدایش گسل
• پیدایش درز
• بروز سونامی
• تامین بسیاری از کانی های فلزی نظیر طلا و نقره و مس